an

an¹

〈voorzetsel + 3,4〉

1 aan, op ⇒ (tot) bij, tegen

2 op ⇒ in, met

3 aan ⇒ tengevolge van

4 aan ⇒ (bestemd) voor, op

5 aan ⇒ in, van, wat … betreft

6 met (behulp van)

♦voorbeelden:

1    am Boden liegen • op de grond liggen

      am Fenster stehen • bij het raam staan

      jemanden an der, die Hand nehmen • iemand bij de hand nemen

      Frankfurt am Main • Frankfurt aan de Main

      an Ort und Stelle • ter plaatse

      etwas an seinen Platz stellen • iets op zijn plaats zetten

      sich an den Schrank lehnen • tegen de kast leunen

      an jener Stelle • op die plaats

      etwas an die Tafel schreiben • iets op het bord schrijven

      sich an den Tisch setzen • aan tafel plaatsnemen

      der Ort, an dem er wohnte • de plaats waar hij woonde

      bis an den Rhein • tot aan de Rijn

      am Ufer entlang gehen • langs de oever gaan, lopen

      an … vorbei, vorüber • langs … heen

      er ging an mir vorbei, vorüber • hij passeerde mij

2    am Anfang • in het begin

      〈informeel〉 am Ende • ten slotte

      am Ende des Jahres • aan, op het einde van het jaar

      am Montag • op maandag, 's maandags

      am 2. Juni • op 2 juni, de tweede juni

      an Ostern • met Pasen

      ein Schreiben an mich • een schrijven aan mij (gericht)

      der Tag, an dem es geschah • de dag waarop dat gebeurde

      bis an seinen letzten Tag • tot de laatste dag toe

3    sich an einem Kollegen ärgern • zich over een collega ergeren

5    Mangel, Überfluss an Rohstoffen • gebrek, overvloed aan grondstoffen

      arm, reich an Nährstoffen • arm, rijk aan voedingsstoffen

      gesund an Leib und Seele • gezond naar lichaam en ziel

6    an Krücken gehen • met, op krukken lopen

¶    dort steht Haus an Haus • daar staat het ene huis naast het andere

      Kopf an Kopf stehen • op elkaar gepakt staan

      Tür an Tür wohnen • naast elkaar wonen

      am besten, meisten, schönsten • het best, het meest, het mooist, op zijn mooist

      etwas an sich 〈3e naamval〉 haben • iets als typische eigenschap hebben, iets over zich hebben

      an sich halten • zich beheersen

      〈regionaal〉 am Kochen sein • koken

      es ist nichts an dem • het klopt niet, daar is niets van aan

      jetzt ist es an dir, zu handeln • nu is het jouw beurt, taak te handelen

      an dem Roman ist nicht viel (dran) • die roman is niet veel zaaks

      das Haus an sich ist schön • het huis op zichzelf is mooi

      an (und für) sich hat er Recht • in de grond, eigenlijk heeft hij gelijk

————————

an²

〈bijwoord〉

1 〈informeel〉aan, ingeschakeld

2 〈informeel〉aan (het lijf)

3 〈verkeer〉aankomst in

4 〈bij telwoorden〉ongeveer, circa

♦voorbeelden:

1    Scheinwerfer an! • lichten aan!

      an sein • aan zijn, aan staan, ingeschakeld zijn

2    sie hatte wenig an • zij had weinig aan

3    an Köln, Köln an: 13.20 • aankomst in Keulen: 13.20

4    an die 50 Schüler • tegen de 50 leerlingen

¶    gegen etwas an wollen • tegen iets willen ingaan

      von Anfang an • vanaf het begin

      von Jugend, Kindheit an • van kindsbeen af